ฮีตสิบสอง-คลองสิบสี่ 

 

 เดือนเจ็ด ทำบุญติดปีติดเดือน เรียกว่าทำบุญด้วยเบิกบ้าน ทำพิธีเลี้ยงมเหศักดิ์หลักเมือง เลี้ยงผีบ้านซึ่งเรียกว่าปู่ตา หรือตาปู่ ซึ่งเป็นผีประจำหมู่บ้าน และเรียกผีประจำไร่นาว่า "ผีตาแฮก" คือก่อนจะลงทำนาก็เซ่นสรวงบูชาเจ้าที่ผีนาก่อนเป็นการแสดงความนับถือรู้บุญคุณ
    "เดือนเจ็ดแล้วจงพากันบูชาราช ฝูงหมู่เทพเล่านั้นบูชาแท้ซู่ภาย"

เดือนแปดทำบุญเข้าพรรษาเหมือนกับภาคกลางแต่มีความนิยมพิเศษคือชักชวนชาวบ้านให้นำขี้ผึ้งมาร่วมกันหล่อเทียนเช่นเดียวกับธรรมเนียมหลวงมีการถวายเทียนพรรษา
   "เดือนแปดได้ล้ำลวงมาเถิงฝูงหมู่สังโฆคุณเข้าวัสสาจำจ้อย

 เดือนเก้าทำบุญข้าวประดับดินกำหนดเอาวันแรม 14 ค่ำเดือน 9 ประชาชนหาอาหารหมากพลูบุหรี่ห่อด้วยใบตองไปวางตามยอดหญ้าบ้างแขวนตามกิ่งไม้บ้างและใส่ไว้ตามศาลเจ้าเทวาลัยบ้างวัตถุประสงค์เพื่ออุทิศให้แก่ญาติที่ล่วงลับไปแล้วต่อมานิยมทำบุญตักบาตรและกรวดน้ำอุทิศกุสลตามแบบพุทธแต่มีผู้ใหญ่บางท่านว่าบุญประดับดินนี้เป็นพิธีระลึกถึงคุณของแผ่นดินมนุษย์ได้อาศัยแผ่นดินอยู่และทำกินพอถึงเดือน 9 ข้าวปลาพืชผลกำลังเจริญชาวบ้านจึงทำพิธีขอบคุณแผ่นดิน
    "เดือนเก้าแล้วเป็นกลางแห่งวัสสกาลฝูงประชาชาวเมืองเล่าเตรียมกันไว้
      พากันนานยังเข้าประดับดินกินก่อน ทายกนานให้เจ้าพระสงฆ์พร้อมซู่ภาย"

เดือนสิบทำบุญเข้าสาก (สลากภัต) ทำในวันเพ็ญเดือน 10 เป็นการทำบุญให้เปรตโดยแท้ระยะห่างจากบุญประดับดิน 15 วันบางท่านว่าเป็นการส่งเปรตคือเชิญมารับทานวันสิ้นเดือน 9 และเลี้ยงส่งในกลางเดือน10 บางถิ่นเวลาทำบุญมีการจดชื่อของตนใส่ไว้ที่และเขียนสลากใส่ลงในภาชนะบาตรด้วยเมื่อพระเณรรูปได้รับสลากนั้นก็เรียกพานยกเจ้าของไปถวาย
     "เถิงเดือนสิบแล้วทายกทอดบวยบาน เบิกพลีทำทานต่อมาสองซ้ำ
      เข้าสากน้ำไปให้สิ่งโฆทานทอด พากันหวังยอดแก้วนิพพานพ้นที่สูง"

เดือนสิบเอ็ดทำบุญออกพรรษาเมื่อพระสงฆ์จำพรรษาครบ 3 เดือนแล้วทำพิธีปวารณาตามวัดต่างๆจุดประทีปโคมไฟสว่างไสวใช้น้ำมะพร้าวบ้างน้ำมันละหุ่งบ้างน้ำมันหมูบ้างใส่กระป๋องหรือกะลามะพร้าวจุดตั้งหรือแขวนตามต้นไม้ตลอดคืนบางคนก็ตัดกระดาษทำรูปสัตว์หรือบ้านเล็กๆจุดไฟไว้ข้างในเป็นการประกวดฝีมือในเชิงศิลปในตัวอย่างสนุกสนานรุ่งเช้าก็มีการทำบุญตักบาตรเทโวบางวัดมีการกวนข้าวทิพย์และบางวัดก็มีการแข่งเรือด้วย
     "เถิงเดือนสิบเอ็ดแล้วเป็นแนวทางป่องเป็นช่องของพระเจ้าเคยเข้าแล้วออกมา
      เถิงวัสสามาแล้ว 3 เดือนก็เลยออก เฮียกว่าออกพรรษาปวารณากล่าวไว้เอาได้เล่ามา"

     เดือนสิบสอง ทำบุญกฐิน (กฐินเริ่มแรม 1 ค่ำ เดือน 11 ถึงกลางเดือน 12) มีการจุดพลุตะไลประทัดด้วย ส่วนวัดใดอยู่ริมแม่น้ำก็มีการแข่งเรือกัน เรียกว่า "ซ่วงเฮือ" เพื่อบูชาอุสุพญานาค 15 ตะกูล รำลึกถึงพญาฟ้างุ่มที่นำพระไตรปิฎกขึ้นมาจากเมืองอินทปัตถะ (เขมร)
     "ในเดือนนี้เฟิ่นว่าให้ลงทอดพายเฮือ ช่วงกันบูชาฝูงนาโคนาคเนาในพื้น"
     บางแห่งทำบุญทอดผาสาทเผิ้ง (ปราสาทผึ้ง) หลังจากทอดกฐินแล้ว ละบางบ้านทำบุญถวายดอกฝ้ายเพื่อทำผ้าห่มถวายพระ

บรรณานุกรม

สิริวัฒน์ คำวันสา. อีสานคดี เนื่องในงานการละเล่นพื้นบ้าน. คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2521